AURKEZPENA
Azken hamarkadetan, fenomeno konplexua gertatu da gaur egungo gizarteetan, diskurtso historikoan iraganeko traumatikoen biktimen eta narratiba tradizionaletatik kanpo geratu zirenen memoria txertatzeko. Horrela, adostasun zabalak lortu dira indarkeria politikoen biktimek egia jakiteko duten eskubideari buruz, bai eta, zailtasun handiagoz, beren oroimena mantentzeko betebehar sozialari buruz ere. Testuinguru horretan, indarra hartu du belaunaldi gazteenei beren hezkuntzaren esparruan oroimena – gatazkan dagoen memoria – transmititzea bermatu behar zaielako kontzientziak. Hala ulertu dute ehunka irakaslek, erakundeen laguntzarekin edo gabe, beren praxiari memoriaren inguruko esku-hartze didaktikoak helarazi dizkiotenak. Praktika horiek partekatzera, esparru teorikoak eztabaidatzera eta irakasleen arteko lankidetza horizontalerako moduak aurkitzera zuzentzen da Memoria duen Historia Hezkuntzan nazioarteko kongresua, Iruñean 2022ko azaroan egingo dena.
Topaketaren nazioarteko izaera azpimarratu nahi da, bi arrazoi osagarrirengatik. Alde batetik, erbesteko eta II. Mundu Gerrako esperientziak beste herrialde eta leku batzuetara zabaldu zituen jaso eta transmititu beharreko memoriak. Bestetik, herrialde bakoitzeko prozesu historikoen berezitasunetatik haratago, badira ezaugarri komunak munduko hainbat lekutan jasandako XX. mendeko indarkerietan eta herritarrek esperientzia traumatiko horiek, memoria duen historia hori, hezkuntzan txertatzeko duten erronkan. Horrela, beste leku batzuetan egindako esperientziek, bereziki Latinoamerikan, Frantzian eta Portugalen, egin beharreko bide berriak argi ditzakete.
1936ko kolpe militarraren, gerra eta diktadura frankistaren eta Trantsizioaren ondoren sortutako indarkeriaren memoriaren inguruan beren irakaskuntza- edo ikastetxe-proiektuak partekatu nahi dituzten hezkuntza-etapa guztietako irakasleei zuzenduta dago bilera hau. Ikastetxe askotan zeharkako proiektuak dira, eta hainbat arlotako irakasleak inplikatzen dituzte. Haien ustez, memoriarekin egiten den hezkuntza-lana ez da Historiako irakasleentzat bakarrik (baita hori ere: memoria duen historia), hezkuntza-komunitate osoarentzat baizik; izan ere, historiari erabilera publikoa ematen zaio, herritartasuna eraikitzeko funtsezko tresna bihurtu arte. Gainera, berrikuntza didaktikoari laguntzen dioten proiektuak dira, historikoki pentsatzen laguntzen dutelako, hitz eginez ikasten dutelako, irakasgaien araberako diziplina-banaketaren kortseak gainditzen laguntzen dutelako, eta egungo gizarte-arazoak ikasgeletan sartzen laguntzen dutelako.
Gure asmoa da martxan ditugun proiektuak eta esperientziak partekatzea, memoriaren geografia bat eraikitzea hezkuntzan, eta interes eta gai partekatuen arteko irakaskuntza-lankidetzarako sare horizontalak ehuntzea. Era berean, gogoeta egin nahi dugu gure proiektuetarako erreferentziazko esparru teorikoez eta jorratzen ari garen gaiez eta ekiteko erronka dugunez: indarkeria politikoa eta errepresioa; iraganeko eta oraingo exilioak; ikuspegi eta memoria ez-androzentrikoak; beste indarkeria eta eguneroko bizitza; langileen memoriak eta borrokak, etab. Eta proiektu hauetan erabiltzen ari diren lengoaiak ezagutzea bilatzen dugu: hitza, musika, dantza, arte eszenikoak, irudia, komikia…
